Financiering van de Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog zou vóór Kerst 1914 afgelopen zijn. De verslagen vijand zou de rekening betalen. Het liep allemaal anders en gaandeweg drong de akelige waarheid door: deze oorlog kost niet alleen miljoenen mensenlevens, maar ook miljarden marken, francs, ponden, dollars.

Terwijl er vanuit de loopgraven gevochten werd om een paar honderd meter terreinwinst, zetten achter het front de ministers van Financiën en de centralebankiers alle creativiteit in om het geld bijeen te brengen. Elk land deed dat in zijn eigen traditie, met een mix van belasting, leningen en simpelweg geld bijdrukken. Zij schiepen hiermee een financieel slagveld dat zijn weerga niet gekend heeft. Nog tientallen jaren na de oorlog was de afwikkeling ervan een slepende kwestie, die in complexiteit niet onderdeed voor de huidige financiële crisis. Pas in 2010 werden de laatste Duitse schulden afgelost; de Britse staat betaalt nog steeds.

Dit boek verschilt van de gebruikelijke werken over de Eerste Wereldoorlog. Het beschrijft de volstrekt ontoereikende financiële oorlogsplannen, de wonderbaarlijke geldcreatie tijdens de oorlog en de verlammende nasleep. De hoofdrolspelers in dit verhaal zijn geen militairen in uniform maar burgerheren in maatkostuums. Een belangrijk stuk geschut was de bankbiljettenpers.

Aris Gaaff (1949) was jarenlang onderzoeker regionaaleconomische ontwikkeling, laatstelijk bij het Landbouw-Economisch Instituut (LEI) van Wageningen UR. Zijn specialismen zijn (overheids) financiering, geldstromen en maatschappelijke kosten-baten analyse. Hij publiceerde onder meer over financiering van natuur, over natuurlijk kapitaal en over kunstsubsidies.